INTELIGENCJA CZY MĄDROŚĆ
Czym różni się inteligencja od mądrości?
Inteligencja człowieka to jego zdolność uczenia się, logicznego myślenia i umiejetność wykorzystywania wiedzy w nowych sytuacjach;
mądrość - umiejętność wykorzystywania własnej wiedzy i doswiadczenia życiowego do podejmowania rozsądnych działań i decyzji; Znaczeniowo wyrazy są w istocie zbliżone, ale o tych subtelnych różnicach znaczeniowych świadczy inna łączliwość rzeczowników: mądrość tej książki, tej rady, całych pokoleń (!nie inteligencja)...; dorastając, zdobywamy mądrość (!nie inteligencję); testy na inteligencję (!nie madrość), błyszczałą urodą i inteligencją.
NOWOMOWA
Nowomowa czy dawny polski?
Nowomowa
dawny polski
jest w posiadaniu (albo nawet: jest w stanie posiadania, wszedł w stan posiadania)
ma
miało miejsce
wydarzyło się
tego typu
to
być w stanie
móc, potrafić
być w takim stanie, żeby nie być w stanie
nie móc
fakt zaistnienia
wydarzenie
zaszłość
przeszłość
moja osoba (generalnie o sobie mówi się w trzeciej osobie)
ja
w pierwszej kolejności
najpierw
w drugiej, w dalszej kolejności
później
dzień dzisiejszy
dziś
najprawdopodobniej
prawdopodobnie
miesiąc styczeń
styczeń
na terenie
w
jak również
i
wyartykułować
powiedzieć
miesiąc wstecz
miesiąc temu
na przestrzeni czasu (np. miesiąca)
w ciągu (np. miesiąca)
kierować wypowiedź (najlepiej tego typu) pod adresem
powiedzieć
użytkować
używać
aktualnie
teraz
znajdzie się w stanie konieczności
trzeba
rtęć sięga kreski na termometrze
stopień (Celsjusza)
sposób
wyraz stosowany jako dodatek: nic nie robi się normalnie tylko w sposób normalny
rzecz
nie ma odpowiednika, używa się jako "wypełniacz". Rzeczą jest czasownik, przymiotnik, np. "pisanie jest piękną rzeczą"
jako pierwszy
pierwszy
wokalista, instrumentalista
piosenkarz, muzyk
popada i zagrzmi
deszcz i burza
fakt
dodawany do wszystkiego, np. fakt przestepstwa, fakt ładnej pogody
nowa jakość
nie wiadomo o co chodzi
znaczący podmiot
nie wiadomo o kogo chodzi
decyzja polityczna
błąd gospodarczy
prawidłowa decyzja polityczna
katastrofa gospodarcza
przeciwnicy robią z czegoś sprawę polityczną
wiedzą o naszych przekrętach
my robimy sprawę polityczną przeciwnikom
nie mamy im czego zarzucić
poziom pozostaje w trendzie horyzontalnym
(zamiast „poziom” może być cena, kurs itd)
bez zmian
, (przecinek) używany teraz z reguły po pierwszym wyrazie w zdaniu
, (przecinek) używany tam gdzie majster budowlany robi przerwę na „k...”
być w posiadaniu
mieć
w przeciągu
w czasie
Opracowane przez First Public Relations
WROCŁAWOWI CZY WROCŁAWIOWI?
Wrocławowi czy Wrocławiowi?
Wrocław ma odmianę miękkotematową: Wrocław, Wrocławia, Wrocławiowi, Wrocław, Wrocławiem, o Wrocławiu. Tak samo odmieniają się m.in.: Bytom, Radom, Oświęcim, Okocim, Zakroczym, Jarosław. Najwięcej błędów popełnianych jest przy tworzeniu celownika (Wrocławiowi), dlatego zalecane jest wówczas pomaganie sobie formą dopełniacza (Wrocławia). (oprac. Anna Zielińska)
PRZEKONUJĄCY DOWÓD CZY PRZEKONYWUJĄCY DOWÓD?
Jak należy powiedzieć: przekonujący dowód czy przekonywujący dowód?
Należy powiedzieć: przekonujący dowód, albo używając starszej formy: przekonywający dowód. Forma przekonywujący, używana niestety najchętniej, jest niepoprawną mieszanką obu form zalecanych. (oprac. Anna Zielińska)
W KAŻDYM RAZIE CZY W KAŻDYM BĄDŹ RAZIE?
W każdym razie czy w każdym bądź razie?
Powiedzenie w każdym bądź razie jest niepoprawne, choć dopuszczalne w języku mówionym. Zawiera przemieszane składniki dwóch innych zwrotów: w każdym razie i bądź co bądź. Zamiast używać niepoprawnego powiedzenia, wystarczy zastąpić je jednym z określeń, z których w każdym bądź razie powstało. (oprac. Anna Zielińska)
TĘ KSIĄŻKĘ CZY TĄ KSIĄŻKĘ?
Tę książkę czy tą książkę?
Użycie formy tą w bierniku liczby pojedynczej rodzaju żeńskiego (tą książkę) jest dopuszczalne tylko w języku mówionym. W języku pisanym jedyną poprawną formą jest tę książkę. (oprac. Anna Zielińska)
CZY SFORMUŁOWANIE W MIESIĄCU SIERPNIU JEST POPRAWNE?
Czy sformułowanie w miesiącu sierpniu jest poprawne?
Powyższe sformułowanie jest oczywiście niepoprawne. Sierpień to tylko nazwa miesiąca, dlatego dodawanie przed tym słowem wyrazu miesiąc jest zbyteczne. Wyrażenia typu w miesiącu sierpniu często są spotykane w pismach urzędowych, ale nawet tam są równie niefortunne, co w mowie potoczne. (oprac. Anna Zielińska)
JAK ODCZYTUJEMY I ZAPISUJEMY DATY?
Jak odczytujemy i zapisujemy daty?
Przy odczytywaniu daty, nazwa miesiąca powinna występować w dopełniaczu. Powiemy więc: Pierwszy stycznia przypadł w sobotę, Dziś jest dziewiąty kwietnia. Przy wyborze liczebnika porządkowego oznaczającego dzień miesiąca, żeby ustrzec się błędu, najlepiej dodawać w myśli słowo dzień: przyjechać (dnia) piątego lipca, wrócić po (dniu) piątym lipca. Jedynie w mianowniku możemy powiedzieć: Dziś piąty lipca lub Dziś piątego lipca. Jeśli słowo dzień występuje w tekście, powinno mieć ten sam przypadek, co łączący się z nim liczebnik porządkowy.
Zwyczaj zapisywania daty obowiązujący w języku polskim:
- na pierwszym miejscu znajduje się oznaczenie dnia, na drugim miesiąca, a na trzecim - roku;
- dzień i rok oznaczone są cyframi arabskimi;
- miesiąc zapisujemy cyframi arabskimi, rzymskimi lub słowami;
- jeżeli miesiąc jest oznaczony cyframi arabskimi, stawiamy po nich kropkę; ten sam znak umieszczamy po cyfrze oznaczającej dzień;
- jeżeli miesiąc jest oznaczony cyframi rzymskimi, nie piszemy kropki ani po nich, ani po poprzedzających go cyfrach arabskich.
Przykładowe zapisy: 31.01.2004 r.; 31 I 2004 r.; 31 stycznia 2004 r. (oprac. Anna Zielińska)
PRZYPADEK CZY WYPADEK
Przypadek czy wypadek.
Często używamy tych słów wymiennie zapominając, że słowo przypadek podkreśla losowość, nieznaną przyczynę zdarzenia, wypadek zaś jest na ogół jakoś umotywowany. W wyniku błędnego stosowania tych słów, słyszymy na przykład, że Zdarzają się przypadki podpaleń lasów. Można oczywiście mówić w najlepszym wypadku lub w najlepszym przypadku, w wypadku zatrucia lub w przypadku zatrucia, należy jednak pamiętać, że wyrażenie na wszelki wypadek jest jedyną poprawną formą. (oprac. Anna Zielińska)
PÓŁGODZINA, PÓŁ GODZINY
Półgodzina, pół godziny.
Choć często widzimy zdania typu: Przyszedłem przed pół godziną, nie są one poprawne. Konstrukcje przed pół godziną i po pół godzinie, są błędne. Powyższe zdanie powinno brzmieć: Przyszedłem przed półgodziną lub Przyszedłem przed pół godziny. Tylko takie zapisy uznawane są za poprawne. (oprac. Anna Zielińska)
CZY POWIEDZENIE NA PRZESTRZENI ROKU JEST POPRAWNE?
Czy powiedzenie na przestrzeni roku jest poprawne?
Wyrażenie na przestrzeni używane jest w utartych powiedzeniach: na przestrzeni wieków i na przestrzeni dziejów, i tak naprawdę do tych dwóch związków wyrazowych powinno się ograniczać. Im krótszy czas, o którym mowa, łączenie jego nazwy z wyrażeniem na przestrzeni bardziej razi. (oprac. Anna Zielińska)
CZY MOŻNA UŻYWAĆ WYRAŻENIA OKRES CZASU?
Czy można używać wyrażenia okres czasu?
Używać oczywiście można, ale rzadko stosowane jest ono zasadnie. Prawie zawsze jest pleonazmem (konstrukcja, której składniki powtarzają tę samą treść) i powinno być zastąpione albo słowem okres, albo słowem czas. W języku potocznym rozpowszechnione są również wyrażenia typu rok czasu, tydzień czasu. Konstrukcje te są niepoprawne, bowiem rzeczowniki takie jak rok, miesiąc czy tydzień zawsze odnoszą się do czasu. Umieszczanie koło nich słowa czas jest zbyteczne. (oprac. Anna Zielińska)
NA PEWNO, ALE NAPRAWDĘ
Na pewno, ale naprawdę.
Podobieństwo tych wyrażeń sprawia, że często są błędnie pisane. Niestety ich pisowni nie towarzyszy reguła, którą w razie wątpliwości można sobie przypomnieć. Oprócz naprawdę, łączną pisownie mają jeszcze wyrazy: doprawdy, wprawdzie, zapewne i zaprawdę. (oprac. Anna Zielińska)
NA DZIŚ, NA DZIEŃ DZISIEJSZY, W DNIU DZISIEJSZYM
Na dziś, na dzień dzisiejszy, w dniu dzisiejszym.
Sformułowania typu w dniu wczorajszym, na dzień dzisiejszy uważane są za znamiona wyższego stylu. W rzeczywistości, te urzędowe konstrukcje niedobrze brzmią wtedy, gdy mówimy o rzeczach codziennych, rażą także w sytuacji oficjalnej. Dlatego słowniki poprawnościowe zalecają używanie prostszych sformułowań. (oprac. Anna Zielińska)
CZY WYRAŻENIE IŚĆ PO NAJMNIEJSZEJ LINII OPORU JEST POPRAWNE?
Czy wyrażenie iść po najmniejszej linii oporu jest poprawne?
Mimo, iż jest to najczęściej używana forma tego wyrażenia, nie jest ona poprawna. Właściwa postać, to: iść po linii najmniejszego oporu. Tylko w takiej formie wyrażenie to notowane jest przez słowniki. (oprac. Anna Zielińska)
MNIE/MI, CIEBIE/CIĘ, TOBIE/CI, JEGO/GO, JEMU/MU, SIEBIE/SIĘ
Mnie/mi, ciebie/cię, tobie/ci, jego/go, jemu/mu, siebie/się
W odmianie zaimków ja, ty, on, się występują formy akcentowane: mnie, ciebie, tobie, jego, jemu, siebie oraz nie akcentowane: mi, cię, ci, go, mu, się. Form akcentowanych używa się tylko wówczas, gdy zachodzi potrzeba położenia na nie nacisku, a także wtedy, kiedy zaimek znajduje się na początku zdania. W innych przypadkach należy stosować formy nie akcentowane zaimków. (oprac. Anna Zielińska)
ILOŚĆ, LICZBA
Ilość, liczba
Wyrazowi ilość towarzyszy rzeczownik niepoliczalny, nie używany z liczebnikiem, np. ilość powietrza. Używa się go również wtedy, gdy chodzi o liczbę bardzo dużą, np. nieopisana ilość wrażeń. Wyraz liczba łączy się zaś tylko z rzeczownikami policzalnymi, np. liczba pasażerów. (oprac. Anna Zielińska)
DNI I DNIE
Dni i dnie.
W liczbie mnogiej występują dwie formy oboczne, dni i dnie, jednak z liczebnikami używa się tylko pierwszej (dwa dni). Miejscownik liczby pojedynczej brzmi dniu. W stylu starannym, urzędowym nie należy używać sformułowania na dniach, można je zastąpić słowem wkrótce, można także powiedzieć w tych dniach, lada dzień lub w najbliższym czasie. (oprac. Anna Zielińska)
DS. CZY D/S?
Ds. czy d/s?
Obie postaci skrótów wyrażenia do spraw są poprawne. W skrótach polskich powinno się unikać znaków nieliterowych, dlatego zalecana jest pisownia ds. Podobnie jest w przypadku wyrażenia wyżej wymieniony. (oprac. Anna Zielińska)
KIEDY PISZEMY DR A KIEDY DR.?
Kiedy piszemy dr a kiedy dr.?
Kropka po skrócie oznacza opuszczenie ostatnich liter formy skracanej. Piszemy zatem dr Kowalski ale dr. Kowalskiego. W liczbie mnogiej skróty dr i mgr można podwajać, co jest wygodne, jeśli lista nazwisk jest długa, np. Głosowali dr dr Kowalski, Nowak i Zawadzki. Możemy też napisać: Głosowali drowie: Kowalski, Nowak i Zawadzki, ale ta pisownia jest rzadziej stosowana. (oprac. Anna Zielińska)