Komunikatorzy: wpływ, wrażenie, wizerunek, Redakcja: Andrzej Drzycimski

„Wiek XIX niektórzy określają wiekiem pary i …historii, wiek XX – mediów, a XXI wiek? Zdaje się, że można go nazwać wiekiem informacji i komunikacji społecznej. Od umiejętności komunikowania się z różnorodnymi grupami społecznymi będzie zależał osobisty i zawodowy sukces osób odgrywających wiodącą rolę w miejscach pracy, grupach społecznych, politycznych, a nawet w nauce. Spotkanie się ze światem informacji to współcześnie spotkanie się ze światem mediów. Zwłaszcza nowych generacji. Kluczem do rozumienia porozumiewania społecznego staje się słowo komunikowanie.”
Pośrednikami w dostępie do mediów są komunikatorzy: PR-owcy, rzecznicy, osoby zajmujące się promocją, konsultanci ds. mediów, komunikowania, kontaktów ze społeczeństwem, doradcy, itp. Komunikatorzy, to osoby komunikujące się, przekazujące informację opinii publicznej. „Zadaniem komunikatorów jest zrozumienie publiczności i zbudowanie pomostu w kontakcie pomiędzy odbiorcami a politykiem czy menedżerem.”
Książka „Komunikatorzy: wpływ, wrażenie, wizerunek” pod red. Andrzeja Drzycimskiego, nie jest jednak, jak czytamy we wstępie, opisem wszystkich zawodów zajmujących się komunikowaniem. Czternastu autorów ma zobrazować praktyczne działania w zakresie kompetencji komunikatorów. Celem jej bowiem jest pokazanie człowieka komunikującego, nie zaś urządzenia wspomagającego te działania.
Rozdział pierwszy „Sztuka dyskretnego podpowiadania i pośrednictwa” rozpoczyna się od, wciąż aktualnych, słów Rockefeller’a „Umiejętność przekonywania ludzi stała się w dzisiejszym świecie towarem, za który jestem gotów płacić więcej niż za jakikolwiek inny.” Dr Andrzej Drzycimski w części pierwszej „Komunikatorzy” opierając się na przeglądzie historii cywilizacji udowadnia, że od zawsze w komunikacji najważniejsze było zaufanie, że zawód rzecznika nie jest dorobkiem ostatnich dwóch wieków, lecz co najmniej dziesięciu. Korzystając z obszernej bibliografii przekazuje wiedzę nie tylko z komunikacji, ale także historii Polski, dziejów literatury oraz dyplomacji. Cytując Machiavellego opisuje istotę wywierania wpływu, a także magię „przyciągania” jednostki na przykładzie marszałka Piłsudskiego oraz porywanie wielkością podpierając się przykładem fenomenu postaci Jana Pawla II. A. Drzycimski przytacza przy tym liczne case study oparte na dziennikach i tygodnikach z ostatnich lat. Część druga rozdziału poświęcona jest wizerunkowi. Podobno „osoby prowadzące rozmowy z kandydatami na pracowników decyzję o zatrudnieniu podejmują zazwyczaj już podczas pierwszych 4 minut kontaktu. W 80% decyzja zostanie podjęta zanim kandydat odezwie się po raz pierwszy. Kluczowe znaczenie ma bowiem wygląd zewnętrzny.” W rozdziale tym autor podkreśla znaczenie psychologii społecznej. Znajdziemy tu także wskazówki jak dobrze się sprzedać. ”Umiejętności i wiedza komunikatora wymagają ukształtowania odpowiedniego do oczekiwań społecznych wizerunku, zdolności przystosowania, samokontroli, wyobraźni i odwagi w dostosowywaniu się do zmieniających się okoliczności.”
Komunikacja społeczna, marketing medialny, „uwizualnienie” wizerunku, co kształtuje wrażenie, jak zaplanować działania w wystąpieniu publicznym, to wszystko to, co przybliża nam Andrzej Drzycimski w swoim artykule. Część trzecia rozdziału redaktora poświęcona jest zawodowi rzecznika. Istotą przekazu tej części jest zdanie: „komunikować to znaczy wiedzieć, jak powiedzieć coś dla wszystkich adresując to do każdego z osobna. I wiedzieć jak powiedzieć coś każdemu, mówiąc jednocześnie do wszystkich.”
Rozdział drugi, którego autorem jest socjolog Tomasz Goban-Klas, nosi tytuł „Public Relations – made in USA”. Autor szeroko omawia rolę Public Relations w polityce, rozpoczynając od PR w służbie opozycji, przez PR prezydentury, aż po PR w służbie umacniania show-biznesu i biznesu. Przypomina także wkład Ivy’ego Lee w dziedzinę Public Relations, opisuje rolę tej dziedziny marketingu w kształtowaniu wizerunku firm i towarów, a kończy na retoryce PR.
„Marketing polityczny – uwagi praktyczne” to tytuł trzeciego artykułu, autorstwa Geralda Stanisława Abramczyka, mającego doświadczenie w pracy konsultanta politycznego i gospodarczego w Stanach Zjednoczonych. Był także współuczestnikiem dwóch kampanii prezydenckich w USA i kampanii parlamentarnej Leszka Balcerowicza.
Część pierwszą, zatytułowaną „Talent i technologia”, autor rozpoczyna od ciekawego opisu swoich doświadczeń współpracy z R. Reaganem, by następnie przejść do charakterystyki dynamiki wizerunku Leszka Balcerowicza pod koniec lat 90., uzasadniając stosunek opinii publicznej do niego. Od G. S. Abramczyka dowiemy się, że aby osiągnąć sukces w komunikacji, należy posiąść dwie umiejętności – stworzenie przesłania i nawiązanie kontaktu. Gerald S. Abramczyk, mając dwudziestoletnie doświadczenie w dziedzinie komunikacji politycznej, definiuje politykę jako proces rozwiązywania konfliktów oraz wyjaśnia, iż polityk dopiero wtedy staje się liderem, gdy umiejętnie łączy wizję z komunikacją. Istotę procesu komunikacji wyjaśnia obrazując go graficznie. „Zadaniem komunikatora jest spowodowanie, by publiczność doceniła sytuację z jego punktu widzenia.”.
Ponadto graficznie przedstawia także trójkąt komunikacyjny, „pojemniki” prezentacji przesłania, piramidę komunikacyjną. Znajdziemy tu także rady jak zbudować zespół sukcesu, jak być dobrym liderem i menedżerem, a nawet dekalog zachowania w sytuacjach konfliktowych.
Problemy w komunikacji autor przedstawia za pomocą studiów przypadków Lecha Wałęsy, Leszka Balcerowicza, Bill’a Clinton’a, Aleksandra Kwaśniewskiego, Jerzego Buzka. Dużą część rozdziału Gerald S. Abramczyk poświęca procesowi słuchania, obrazując czytelnie w tabeli przeszkody i przewodniki słuchania efektywnego. Po lekturze tego rozdziału zrozumiemy także rolę wizerunku, kompetencji oraz stosunku do mediów. Autor kończy swój artykuł receptą na przepis na sukces w komunikacji.
Rozdział czwarty „O mówieniu publicznym” napisał wybitny językoznawca Jerzy Bralczyk, co czyni tę część publikacji tym bardziej wartościową i godną uwagi. W bardzo ciekawy sposób pisze o potrzebie nauki dobrego mówienia, poziomach mówienia, zaś opis błędów podpiera rzeczywistymi przykładami przemówień i wystąpień z historii Polski. Reguły retoryki, cel i istota mowy, jak sprawić by nam wierzono, cechy językowe dobrej wypowiedzi (organizacja tekstu, dobór słów i frazeologii) – to wszystko znajdziemy w pracy napisanej przez profesora.
„Przed kamerą” to temat kolejnego rozdziału. Autorki, Małgorzata Bonikowska i Agnieszka Ostrowska, opierając się na swoim doświadczeniu zdobytym w telewizji, przybliżają tajniki współpracy z tym bezlitosnym narzędziem komunikacji wizualnej. „W dzisiejszym świecie ruchomy obraz stał się najbardziej nośną i popularną formą przekazu, a zdjęcia są bardziej sugestywne niż słowa”. Autorki również wskazują wagę kilku sekund pierwszego wrażenia, ponadto autentyczności (która przyciąga uwagę), naturalności, elastyczności, dynamiki i interakcji. Radzą też, jakim językiem posługiwać się, by przyciągnąć uwagę widza. Cały podrozdział poświęcają komunikacji niewerbalnej. Prezentują postać dziennikarza, radzą jak do niego podejść i jak z nim współpracować. Proponują przegląd form telewizyjnych (reportaż, programy informacyjne, studyjne), a nawet wykorzystanie kamery w firmach i instytucjach. Po lekturze tego rozdziału dowiemy się jak publicznie, w sposób przekonywujący, przedstawić swoje własne poglądy.
Artykuł szósty, autorstwa dziennikarza Jacka Filipowicza, zatytułowany jest „Radio jako medium w procesie komunikowania”. Przedstawiony rozwój radia w Polsce, podparty przykładami historycznymi, przedstawia istotę tego medium, jako przekaźnika informacji, a także nośnika reklamy. Autor charakteryzuje także odczucia odbiorców reklamy radiowej, wskazując na siłę wyobraźni. „Paradoksalnie nie widząc, widzimy nawet więcej, gdyż odbierane przez nas słowa i inne dźwięki wywołują w naszej wyobraźni obrazy, których zapamiętanie jest o wiele głębsze niż to, co widzimy w telewizji.” Przedstawiając rolę radia jako instrumentu Public Relations, Jacek Filipowicz przypomina głównie złe jego wykorzystanie w dziejach cywilizacji – jako instrumentu propagandy i manipulacji. Wskazuje też jednak istotne cechy, wyróżniki i zalety tego specyficznego medium, jako nośnika komunikatu.
Piotr Wesołowski to autor rozdziału siódmego „Zaciekawić dziennikarza”. Znajdziemy tu cenne wskazówki, jak rozmawiać z rzecznikiem i piarowcem. Warto skorzystać z ogromnego doświadczenia odzwierciedlonego w tym artykule, doskonałych spostrzeżeń i wartościowych rad.
Rozdział ósmy pt. „Fotografia. Kreacja czy manipulacja” napisała Magdalena Łań, specjalizująca się w kształtowaniu wizerunku. Dzięki jej doświadczeniu, przekonamy się jak ważne jest ujęcie, tło, wyraz twarzy, otoczenie, pozycja – wszystkie te elementy, o których myślimy, że albo nie mają znaczenia, albo odwrotnie – te, którym nadajemy szczególne znaczenie.
Przykładowe zdjęcia pozwalają zrozumieć i znaleźć potwierdzenie tez autorki o wadze psychologii, skojarzeń i wyobraźni w fotografii. Postrzeganie, manipulacja, kreacja, fotogeniczność – te wszystkie problemy autorka porusza w swojej pracy.
„Rzecznik prasowy w świetle postanowień regulujących działalność mediów” to tytuł artykułu dziewiątego autorstwa dr Ewy Nowińskiej. Rzecznik, kształtujący wizerunek pracodawcy, rządu, też popełnia błędy. Autorka opisuje sytuację prawną rzeczników, wybierając ten aspekt ich pracy, który wiąże się z prawem mediów. To bogate studium analizujące poszczególne przepisy Rady Ministrów, Dzienniki Ustaw, przepisy Prawa prasowego, z którymi zapoznanie się jest niezbędne w pracy komunikatora.
Roman Nowosielski i Grzegorz Kuczyński to prawnicy, będący autorami następnego rozdziału, pt.: „Politycy i media w działalności publicznej – aspekty prawne”. Praca rozpoczyna się od problemu wolności słowa i praw z nią związanych. Dalej analizowane są przepisy Prawa prasowego. Następnie autorzy zastanawiają się, czym naprawdę jest wolność słowa i jaką narzuca dyscyplinę. Wyjaśniają także, jak nie nadużyć prawa do krytyki, jak postępować w tworzeniu tekstu prasowego oraz na czym polega istota tajemnicy dziennikarskiej. Artykuł ten przybliży dziennikarzowi i politykom delikatne granice między poruszaniem się w ramach prawa, a przekraczaniem ich.
Autorką artykułu jedenastego, „Etyka zawodów medialnych, czyli jak zachowywać się przyzwoicie w świecie mediów”, jest dr Teresa Sasińska-Klas. Po dwóch rozdziałach dotyczących przestrzegania prawa, w dziedzinie szeroko rozumianej komunikacji, autorka przechodzi do sztuki etycznego zachowania w świecie mediów, które są ważną instytucją społeczną współczesnego państwa. Poszukuje standardów i odpowiada na pytanie czy etyka nadawców, czyli komunikatorów, jest w ogóle możliwa. W czasach kiedy media, które „wcześniej były odporne na skandale, plotki, afery, sensacje oraz dbały o swoją wiarygodność w oczach odbiorców, coraz częściej – w ramach konkurencji o jak najliczniejsze pozyskiwanie nowych odbiorców – «zwalniają się» z deklarowanej społecznej odpowiedzialności i otwierają się na te treści, które wcześniej poddawane były kontroli”. Autorka przypomina wagę problemów komunikatorów: obiektywność, rzetelność, bezstronność.
Ostatni rozdział, dwunasty – „Multikomunikacja. Przyszłość czy utopia” – napisany jest przez Jerzego Farmera w bardzo lekkiej, humorystycznej formie. Autor rozpoczyna od wciągającej opowieści o Rick’u Calderze z rozgłośni Sky Star oraz o Wiktorze Baterze, piszącym z Rosji do redakcji Życia. Obie historie mają zwrócić uwagę czytelnika na szybki postęp techniczny w sferze komunikowania. Jerzy Farmer opisuje jak posługiwać się językiem, proponuje historyczny przegląd narzędzi komunikacji oraz prezentuje jak przyswajane są informacje przez poszczególne zmysły. Podpiera się także licznymi case study. „Prezentowana przyszłym czytelnikom książka, jako jedna z pierwszych na polskim rynku księgarskim, aspiruje do roli wstępnego przewodnika w analizie procesów komunikacji publicznej”.
To bardzo obszerna publikacja z dziedziny komunikowania, wywierania wpływu i kształtowania wizerunku. Opisuje bardzo szczegółowo pracę komunikatorów. To zajmujące studium przeznaczone jest dla rzeczników prasowych, polityków, PR-owców, dziennikarzy, menedżerów, osób występujących publicznie, studentów i pracowników naukowych. Książka jest szalenie wciągająca i bogata w wartościowe spostrzeżenia. Autorzy to doświadczeni pracownicy naukowi, dziennikarze, specjaliści kształtowania wizerunku i public relations. Publikację wzbogacają także ciekawe, trochę surrealistyczne ilustracje Antoniego Chodorowskiego, będące świetnym komentarzem do treści.

Maria Matusiewicz
majaguara@yahoo.com