.

KTÓRY W KOLEJCE?

Pytanie:

Czy zdanie: „Stoimy jako dziesiąci w kolejce” jest poprawne?

Odpowiedź:

Oczywiście chodzi o odmianę liczebnika, odpowiadającego na pytanie: który z kolei. Nie jest to forma często używana. Rzadko bowiem staramy sie mówić dokładnie o miejscu w dłuższej kolejce i to w liczbie mnogiej. Teoretycznie można taką formę utworzyć, można ją zastosować, będzie nawet zrozumiała, ale nie jest potrzebna. A więc powstała w zgodzie z systemem języka polskiego, ale jako niekonieczna.

NAZWISKO DO ODMIANY

Pytanie:

Zawsze miałam problem z moim nazwiskiem, zgodnie z teorią moje nazwisko (Kałaska )powinno odmieniać się jak przymiotnik. Jednak dziwnie brzmi odmiana Kałaskiej?:( Stąd też większość odmienia - Kałaski. Czy słusznie?

Odpowiedź:

Pani nazwisko nie przypomina przymiotnika, raczej nie oddziala sie bowiem w nim -ska jako osobny morfem (jak w przymiotnikach, np.: niebie-ska). Według mnie ma ono charakter rzeczownikowy (por. łaska, laska, kolaska itd.), dlatego też właściwa jest taka odmiana, jaką Pani podaje, jako częstą: odmiana rzeczownikowa.

PROBLEM WYKRZYKNIKÓW

Pytanie:

Często dostaje maile od koleżanki, która nadużywa (!!!!!!!!) wykrzykników. Jest to bardzo irytujące. W jaki sposób mogę jej delikatnie zwrócić uwagę? Czy to błąd ortograficzny?

Odpowiedź:

Norma pisana nie przewiduje takiego podwajania i z tego punktu widzenia jest to błąd; ale w korespondencji prywatnej, do tego w Internecie... Jest to łatwe do wytłumaczenia: w Internecie, w prywatnych listach itd. mamy tendencję do tworzenia sytuacji "mówienia twarzą w twarz", a nie pisania, wytwarzamy sytuację pewnej intymności kontaktu, w której zwykle pragniemy wyrazić nasze emocje, a te wyrazimy albo opisowo, i wówczas robi się z tego "literatura", albo w ten właśnie sposób - sugerując jedynie uczucia, pozwalając je odczytać naszemu rozmówcy (właśnie - rozmówcy) tak, jakby patrzył nam prosto w twarz. To jest dziś powszechna tendencja do wprowadzania"mówioności" jakiejś naturalności, sponataniczności do dyskursu pisanego. Rzecz jasna wszystko ma swoje granice i nadużywanie może być irytujące.

UCYFROWIENIE?

Pytanie:

Czy poprawne jest ucyfrowienie czy ucyfrawianie/?

Odpowiedź:

Obie formy wydają się poprawne (jeśli istnieją?), ponieważ pierwsza oznaczałaby formę dokonaną, a druga niedokonaną - z punktu widzenia systemu gramatycznego - wszystko jest tu dobrze! Tak jak: urobienie (kogoś) - urabianie (kogoś); upojenie - upajanie; podwojenie-podwajanie.

Menedżer czy menadżer?

Pytanie:

Lepiej pisać manager, menedżer czy menadżer

Odpowiedź:

Dopuszczalne są dwie formy: menadżer lub menedżer.

Internet czy internet

Pytanie:

Piszemy internet czy Internet (czy któraś forma jest poprawniejsza?)

Odpowiedź:

Ciągle jeszcze słowniki zalecają pisanie wielką literą, a więc: Internet.

NA NUMER CZY POD NUMER?

Pytanie:

Jaka forma jest poprawna - wysłać smsa na numer czy pod numer?

Odpowiedź:

SMS jest rodzajem telefonowania, a zatem wysłać SMS (nie: smsa, mimo że ta właśnie forma się szerzy!) pod jakiś numer; tak jak telefonować pod jakiś numer (a nie: na jakiś numer). [Podkreślam: SMS-a jest dopełniaczem, a biernik to SMS - Biernik =Mianownikowi, stąd: wysłać co? SMS]

FORMY ŻEŃSKIE

Pytanie:

Jadwiga Sztaniskis jest profesor socjologii czy jest profesorem socjologii?

Odpowiedź:

WYŁĄCZNIE: Jadwiga Sztaniskis jest profesorem socjologii.
Język polski ma charakter fleksyjny i wyrazy odmienne należy odmnieniać!
Mamy tu czynienia z orzeczeniem, w którym występuje rzeczownik w narzędniku: jest prawnikiem/ prawniczką; jest nauczycielem/ nauczycielką; jest dziennikarzem/ dziennikarką itd.
Niepewność wynika prawdopodobnie z innego zupełnie powodu. Jest tak, że w odmianie oficjalnych tytułów zawodowych kobiet poszczególne przypadki mają formę identyczną z mianownikiem. np. DOPEŁNIACZ: nie ma profesora Kowalskiego (mężczyzna); nie ma profesor Kowalskiej (kobieta); CELOWNIK: Przyglądam się profesorowi Kowalskiemu, ale przyglądam się profesor Kowalskiej;
BIERNIK: Spotkałam profesora Kowalskiego, ale spotkałam profesor Kowalską;
NARZĘDNIK: Spotkałam się z profesorem Kowalskim, ale spotkałam się z profesor Kowalską; MIEJSCOWNIK: mówię o profesorze Kowalskim; o profesor Kowalskiej.

BUTTON czy BUTON

Pytanie:

Pisać button czy buton i banner czy baner?

Odpowiedź:

Ogólna zasada zachęca do spolszczania zapożyczeń, także ortograficznego. Język polski „nie lubi” zasadniczo podwójnych liter (tzw. geminat). Bardziej ogólnie znany wyraz baner, jest już tak zapisywany (por. Wielki słownik ortograficzny PWN); zdecydowanie i ten drugi wyraz można tak pisać. Zwykle w pierwszym etapie spolszczania funkcjonują obie formy, obie są traktowane jako poprawne.

PO 5KG czy 5KG

Pytanie:

Produkty sprzedawane są w opakowaniach po 5 kg. czy Produkty sprzedawane są w opakowaniach 5 kg (w domyśle pięciokilogramowych). 
Czy poprawne jest zdanie: Firma ma w swojej ofercie kartoniki zawierające po 100 sztuk saszetek cukru po 5 g.

Odpowiedź:

LEPIEJ: Produkty sprzedawane są w opakowaniach 5 kg (w domyśle: pięciokilogramowych).
LEPIEJ: Firma ma w swojej ofercie kartoniki zawierające po 100 sztuk 5 g saszetek cukru. (w domyśle: pięciogramowych)

W DNIU/DNIA

Pytanie:

Kiedy powinno używać się formy „w dniu”/”dnia”? Które zdania są poprawne: W dniu 17 stycznia 2006 r. odbyła się konferencja z udziałem międzynarodowych ekspertów...” czy „17 stycznia 2006 r. odbyła się konferencja z udziałem międzynarodowych ekspertów...”

Odpowiedź:

Formy „w dniu/dnia” pochodzą z języka administracyjnego, urzędowego; są równoznaczne. Tam (w obiegu urzędowym) obecne są z powodu podkreślenia oficjalności tekstu - logicznie nie są potrzebne. Obydwa zdania są zatem w jakimś sensie poprawne; to W dniu // dnia 17 stycznia 2006 r. odbyła się konferencja z udziałem międzynarodowych ekspertów... ma charakter bardzo urzędowy; lepsze zatem - w obiegu pozaadministracyjnym - 17 stycznia 2006 r. odbyła się konferencja z udziałem międzynarodowych ekspertów...

Druga część pytania odnosi się do szyku wyrazów w języku polskim. Zasadniczo szyk nie jest w polszczyźnie tak istotny jak np. w języku angielskim. Kolejność wyrazów eksponuje jednak za każdym razem logiczną wartość przekazywanej informacji. W omawianych zdaniach ważniejsza jest KONFERENCJA Z UDZIAŁEM... W tych: Konferencja z udziałem międzynarodowych ekspertów odbyła się w dniu 17 stycznia 2007 r. czy Konferencja z udziałem międzynarodowych ekspertów odbyła się 17 stycznia 2007 r. ważniejsza jest DATA TEGO SPOTKANIA. Porównajmy: BYŁAM (mimo wahań np.) wczoraj w teatrze. Byłam WCZORAJ (nie w ogóle) w teatrze. Byłam wczoraj W TEATRZE (nie w kinie).

PHILIPA MORRISA?

Pytanie:

Jak odmieniać nazwę Philip Morris? Philip Morrisa czy Philipa Morrisa?

Odpowiedź:

Philipa Morrisa, Philipie Morrisie

INNOWACYJNA ZMIANA?

Pytanie:

Czy trafne jest sformułowanie „zmiany o charakterze innowacyjnym” – czy nie jest to tautologia (czy zmiana nie implikuje innowacyjności)?

Odpowiedź:

Zacznijmy od słowa innowacja - oznacza ono wprowadzenie czegoś nowego, także rzecz nowo wprowadzoną, a zatem tautologią byłoby wyrażenie nowe innowacje. A teraz wyraz zmiana: w znaczeniu wyrazu zmiana nie musi być zawarte znaczenie wprowadzić coś nowego; zmiana może przecież dotyczyć jakiegoś stanu poprzedniego; powrót do stanu poprzedniego to też zmiana; zmiana może być na lepsze, ale też na gorsze, natomiast z innowacją łączymy dziś raczej zmianę na lepsze, stąd: zmiana innowacyjna - zmiana wprowadzająca jakieś ulepszenie, a nie pogorszenie; a zatem wyrażenie zmiana innowacyjna nie byłaby tautologią; wolę jednak po prostu innowację np.: wprowadził innowację; firma wprowadza innowacje/wprowadziła innowację - to wystarczy.

NATURALNA KONKURENCJA

Pytanie:

W jakich wypadkach można użyć zwrotu "naturalna konkurencja"?

Odpowiedź:

W tym wypadku "naturalny" nie oznacza: "zgodny z naturą" (to jest pierwsze znaczenie tego wyrazu), lecz: "zgodny ze zwykłym porządkiem rzeczy", "oczywisty", "normalny"; a zatem konkurencja naturalna w znaczeniu: "konkurencja w tej sytuacji oczywista"

CHIRAC

Pytanie:

Jak odmieniać nazwisko Chirac - Chiraca, ale Chirakiem? Jaką rządzi się to nazwisko zasadą przy odmianie?

Odpowiedź:

Nazwisko Chirac - Chiraca, Chirakiem, o Chiracu. Jeśli nazwisko zakończone jest w piśmie na spółgłoskę wymawianą, to otrzymuje końcówki polskie bez apostrofu.

WYMOWA

Pytanie:

Czy w wyrazie "miękki" powinienem przeczytać dwa razy k, krwi czy krfi, Oliwka czy Olifka? A jak prawidłowo wymawiać słowo - jabłko?

Odpowiedź:

W polszczyźnie obowiazują zasady wymowy (podobnie zresztą działają zasady w innych płaszczyznach języka) na dwu poziomach normy: jest norma wzorcowa (bardzo staranna, obowiazuje w komunikacji nieprywatnej) oraz norma użytkowa (w wypowiedziach prywatnych). To ogólnie. Każdy z przykładów wymaga innej odpowiedzi, ilustruje inną kwestię. Szczegółowo: miękki wym. z jedną głoską k; w wymowie często naśladujemy zapis i popełniamy błąd hiperpoprawności, czyli "nadpoprawności". Wyraz jabłko wymawiamy, redukując grupę spółgłosek w normie wzorcowej: jap(słabe ł)ko lub w normie użytkowej: japko. W grupach spółgłosek zachodzą upodobnienia, czyli wszystkie stają się bezdźwięczne, albo wszystkie stają się dźwięczne: olifka; krfi; grzywka; krakofski itp. Nieco inaczej może być tam, gdzie mamy grupę -krw-, ponieważ tylko regionalnie grupa ta jest wymawiana dźwięcznie. Tak w Wielkopolsce.

INTERPUNKCJA

Pytanie:

Proszę o poradę w kwestii następującej: czy znaki przestankowe w poniższym zdaniu są postawione poprawnie?: „(...) od akcji promocyjnej, przez złożenie zamówienia, aż do windykacji płatności.”

Odpowiedź:

Poprawnie: (...) od akcji promocyjnej przez złożenie zamówienia aż do windykacji płatności. Nie ma powodu do oddzielania pezcinkami tych składowych elementów wypowiedzenia: nie sa to zdania, nie są to też równoważniki zdań.

FREELANCE

Pytanie:

Dlaczego wszyscy piszą freelancer zamiast freelance. Czy chodzi o polska wersję angielskiego freelance? Moim zdaniem w Polsce działają freelanci a nie freelancerzy, ale może się mylę, może ów freelance został/ już spolszczony na freelancera?

Odpowiedź:

Mechanizmy przyswajania obcych wyrazów sa wprawdzie w miarę powtarzalne, ale nie do końca. Nacisk systemu języka polskiego sprawia, że chcemy włączać nowy wyraz w jakiś znany paradygmat (wzór) odmiany oraz w znany schemat tworzenia nazw jakiegoś typu. Nazwy wykonawców czynności dziś coraz częściej tworzy nowy przyrostek: właśnie -er. Jego produktywność wzrasta.

Wiodący

Pytanie:

Która forma jest poprawna: "producent wiodący na świecie" czy "producent wiodący w świecie"? (to drugie wygląda mi na kalkę z angielskiego, stąd też podejrzewam, że może być błędne, ale wolę zapytać specjalistów).

Odpowiedź:

Przede wszystkim w polszczyźnie starannej unikać należy w ogóle słowa "wiodący". Jest to kalka z języka rosyjskiego, która - zależnie od kontekstu - zastępuje szereg polskich określeń: główny, czołowy, najważniejszy, przodujący, przewodni. Jeśli już zdecydujemy się na ten wyraz, to występuje on jako określenie stawiane przed rzeczownikiem określanym, np. wiodący producent, wiodąca myśl, wiodąca rola. Zwykle nie uzupełnia się jego treści dodatkowymi określeniami.

ŚWIĘTA

Pytanie:

Piszemy święta Bożego Narodzenia czy Święta Bożego Narodzenia?

Odpowiedź:

Wyraz "święta" nie wchodzi do nazwy czekających nas wkrótce świąt Bożego Narodzenia; jako wyraz pospolity pisany jest małą literą.

Strony

X

Zamów newsletter

 

Akceptuję regulamin