Górskim szlakiem, czyli jak powstała kampania „Czyste Tatry ekoMałopolska”

Dbałość o środowisko naturalne to obowiązek każdego człowieka. Stowarzyszenie Czysta Polska od dziewięciu lat stara się budować świadomość ekologiczną Polaków, pokazując, że pomóc naturze możemy z pomocą prostych działań, ograniczających nasz niszczący wpływ. Wystarczy, by każdy zadbał o najbliższe otoczenie, a Ziemia już odetchnie głębiej.

PUNKT WYJŚCIA

Polska tonie w śmiechach. Od wielu lat borykamy się z problemem składowania oraz recyklingu odpadów i zmianami ustawowymi, które wprowadzały mętlik w temacie właściwej segregacji. Zawodzi oświatowy proces edukacji. Mamy małą wrażliwość na środowisko naturalne, a przede wszystkim nie rozumiemy często swojego wpływu na otoczenie. Śmieci to problem globalny, który w ostatnich latach staje się coraz bardziej wyraźny. Rządy, światowe organizacje, NGO’sy i odpowiedzialne społecznie firmy zaczynają działać – wprowadzają nowe dyrektywy i rozporządzenia, ograniczają produkcję plastiku lub skupiają się, by wykorzystywany surowiec był recyklingowy.

Stowarzyszenie Czysta Polska problem zdiagnozowało, zanim stał się on „modny”. Wszystko zaczęło się dość niepozornie. Dziesięć lat temu Rafał Sonik (przedsiębiorca i kierowca rajdowy – przyp. red.) zabrał w Tatry swoich zagranicznych gości. Chciał pokazać im najpiękniejsze polskie góry. Jak mówił: „nasz salon”. Udało mu się wzbudzić zachwyt przyjezdnych, ale przy okazji najadł się wstydu, widząc, jak brudny i zaśmiecony jest ten „salon”. Przy szlakach i ścieżkach zalegały śmieci pozostawione przez turystów, które psuły krajobraz i były kiepską wizytówką dla Polaków. Postanowił, że to musi się zmienić.

TŁO

Kiedy Rafał Sonik zaczął zastanawiać się, jak rozwiązać problem w swoich ukochanych górach, po których jeździł na nartach i wędrował od najmłodszych lat, pojawiła się grupa ludzi o podobnych spostrzeżeniach. Wspólnie zorganizowali pierwsze sprzątanie w 2012 roku. Blisko tysiąc wolontariuszy zniosło z gór 1,5 t śmieci. To był sygnał, że potrzebne jest działanie projektowe. Powołano Stowarzyszenie Czysta Polska, a Rafał Sonik – zwycięzca Rajdu Dakar, przedsiębiorca i filantrop, został jego prezesem. Od ośmiu lat, nieprzerwanie, co roku organizuje wielkie sprzątanie pod hasłem „Czyste Tatry” – największe tego rodzaju przedsięwzięcie w Polsce.

Z czasem liczba ochotników, miłośników gór i przebywających w czasie akcji w Tatrach turystów rosła, a ilość śmieci malała. Członkowie stowarzyszenia wraz z partnerami edukowali, dawali przykład, a ich przekaz za pośrednictwem mediów i ambasadorów szedł w głąb Polski. Kluczowe było partnerstwo z Tatrzańskim Parkiem Narodowym, który znacznie poprawił sytuację na tatrzańskich szlakach, chroniąc przed śmieciami bezcenną faunę i florę. Cel był jeden: edukować i budować świadomość ekologiczną wśród jak największej liczby Polaków.

Źródło: czystapolska.org.pl

ZAŁOŻENIA

Czyste Tatry nie są akcją „śmieciarską”. Celem nie jest posprzątanie szlaków, ponieważ zarówno organizatorzy, jak i uczestnicy wiedzą, że inicjatywa odbywająca się raz w roku nie rozwiąże problemu. To na czym najbardziej zależy Stowarzyszeniu Czysta Polska i jego partnerom, to edukacja i zmiana nawyków. Budowanie świadomości ekologicznej i promowanie prośrodowiskowych zachowań.  

Źródło: youtube/Telewizja Małopolska

Podczas pierwszych siedmiu edycji sprzątanie odbywało się w pierwszy weekend lipca, by już na starcie wakacji wzmacniać proekologiczne postawy i wytyczać ścieżki postępowania podczas obcowania z naturą. Podczas ósmej edycji w 2019 roku organizatorzy postanowili sprawdzić, jaki skutek odnoszą ich działania, i zaplanowali „Czyste Tatry” pod koniec lipca – w środku sezonu wakacyjnego. Celem było również dotarcie do większej grupy odbiorców. W wakacyjne miesiące Tatry codziennie odwiedza nawet 30 tys. osób, co gwarantowało szersze dotarcie.

Wszystko było przygotowane. Zostały zawarte kluczowe partnerstwa. Stowarzyszenie otrzymało patronat i wsparcie od Burmistrza Miasta Zakopanego, Starosty Tatrzańskiego, Tatrzańskiego Parku Narodowego, Polskich Kolei Linowych, Muzeum Tatrzańskiego, Wojewody Małopolskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego (jako jednego z głównych partnerów, który dodał do nazwy projektu człon „ekoMałopolska” odnoszący się do proekologicznej strategii województwa), Lasów Państwowych i Ministerstwa Środowiska. Powstał instytucjonalny zamknięty ekosystem. Jednak by projekt był także doskonały pod względem merytorycznym, zadbano o dwóch wyjątkowych partnerów.

Pierwszym z nich był patronat United Nations Global Compact i udział w wydarzeniu szefa rady, Kamila Wyszkowskiego. Drugim natomiast Organizacja Odzysku Opakowań Rekopol, nadzorująca 2 tys. podmiotów działających na polskim rynku w obszarze recyklingu i ograniczania produkcji odpadów. Dzięki tym wszystkim podmiotom akcja stała się jeszcze bardziej wiarygodna i merytorycznie przygotowana do edukacji Polaków.

Plan zakładał wykorzystanie partnerstwa oraz większe zainteresowanie mediów tematami społecznymi w okresie wakacji, by poszerzyć zasięg komunikacji.

Narracja skupiła się wokół kilku kluczowych przekazów:
    • #ŚmiecenieToObciach
    • To młodzi mogą dać przykład starszym i rodzicom

OPIS AKCJI

Akcja „Czyste Tatry” trwa na ogół trzy dni, podczas których na Dolnej lub Górnej Równi Krupowej w Zakopanem powstaje wielkie miasteczko ekologiczne. Odbywają się w nim spotkania górskie, liczne warsztaty oraz prelekcje. Nagrodą za pracę wolontariuszy jest koncert znanej gwiazdy polskiej sceny muzycznej. Kluczowe jest jednak zawsze sobotnie sprzątanie, kiedy tysiące wolontariuszy w koszulkach z oryginalnymi, zabawnymi grafikami (przygotowanymi przez Andrzeja Mleczkę – polskiego rysownika) ruszają na szlaki, by zbierać pozostawione tam śmieci. Worki, w które zaopatruje ich wieloletni partner akcji – Jan Niezbędny, są następnie znoszone do punktów zbiórki przy wyjściach ze szlaków.

By opisać „Czyste Tatry” zwięźle, najlepiej wymienić kilka kluczowych punktów akcji:

ekoMeetUp – Stowarzysznie we współpracy z agencją GetHero, która obsługuje ponad 200 czołowych youtuberów w Polsce, wyselekcjonowało dziewiątkę najpopularniejszych twórców, z ReZigiuszem na czele (ponad 3,5 mln subskrypcji na YT). Youtuberzy zapraszali swoich fanów na wydarzenie i do wspólnego sprzątania szlaków, a także relacjonowali akcję w jej trakcie w swoich kanałach social media. Pozwoliło to znacznie zwiększyć zasięg projektu i dotrzeć do ważnej grupy wiekowej – 10-20 lat – u której dopiero kształtuje się świadomość i rozumienie poszczególnych zagadnień związanych z uczestnictwem w życiu społecznym i odpowiedzialnością ekologiczną za swoje czyny i działania.

Edukacja – przez kilka lat wolontariusze stowarzyszenia byli kolejne „ekologiczne” rekordy Guinessa. W 2019 roku organizatorzy postawili na praktyczną edukację, podejmując się wyzwania pobicia Rekordu Polski Największej Lekcji Ekologii. W jej trakcie m.in. uczono segregacji śmieci, dzieląc wraz z wolontariuszami odpady zniesione z gór.

Akcja w małopolskich szkołach – Stowarzyszenie wraz z Tatrzańskim Parkiem Narodowym prowadzi cykliczne szkolenia w małopolskich szkołach. Przy tej okazji zorganizowano konkurs na ekoRzeźbę, a zwycięzców nagrodzono podczas finału w Zakopanem.

Promocja strategii ekoMałopolska – sojusz z Urzędem Marszałkowskim Województwa Małopolskiego pozwolił wdrażać ambitną strategię UMWM – ekoMałopolska, która opiera się na poprawie standardów jakościowych w czterech obszarach – odpady, przyroda i krajobraz, klimat, powietrze.

Ambasadorzy – przez lata zebrała się duża grupa ambasadorów promujących wydarzenie przed nim, jak i w trakcie. Ich dobór nie był przypadkowy. Są to postaci znane ze swoich działań społecznych i regionalnych. Byli to: Anna Dymna, Rafał Sonik, Beata Pawlikowska, Janusz Gołąb, Michał Żebrowski, Ola Żaba, ReZigiusz, Mateusz Ligocki, Adrianna Palka, Anna Kerth, Aleksandra Kutz, Qczaj, David Gaboriaud, Charles Daigneault, Tomasz Ciacharowski, Bartek Jędrzejak, Tatiana Mindewicz-Puacz, Artur Małek, Jakub Wrana czy blogerka „Na kółkach”.

Patronaty medialne – brak! Dlaczego? Od lat Stowarzyszenie Czysta Polska zaprasza na wydarzenie wszystkie media i zachęca do promowania idei. Organizatorom zależy na autentyczności, zrozumieniu i szerzeniu prawdziwych, niekomercyjnych intencji projektu. Media są najważniejszym elementem budowania świadomości i zmiany społecznej w obszarze ekologii. Czyste Tatry na żywo relacjonują redakcje: Dzień Dobry TVN, TVN24, TVN Fakty, TVP Info, TVP3 Kraków, Polsat News, a w 2019 TVN Uwaga przez dwa dni przygotowywało materiał o problemie śmieci w Tatrach i o akcji „Czyste Tatry”.

EFEKTY

Największa ekologiczna społeczna inicjatywa w Polsce zgromadziła w ciągu ośmiu lat kilkadziesiąt tysięcy wolontariuszy, którzy znieśli z tatrzańskich szlaków ponad  t śmieci. Projekt na stałe wpisał się w kalendarz Małopolski, Zakopanego, miłośników Tatr oraz wszystkich tych, dla których działanie na rzecz ochrony środowiska naturalnego jest istotne. Co roku liczba wolontariuszy, którzy wyruszają sprzątać tatrzańskie szlaki rośnie, a ilość śmieci maleje. To znak, że długofalowe działania przynoszą efekty. Akcja stała się swojego rodzaju barometrem społecznej zmiany.

W 2019 roku w mediach ukazało się 1370 publikacji na temat akcji „Czyste Tatry”. Filmy i posty związane z wydarzeniem miały 1 mln 198 tys. wyświetleń, a wszystkie posty traktujące o Czystych Tatrach zebrały 219 tys. polubień.

W 2019 roku Tatry sprzątało 6 tys. wolontariuszy, którzy znieśli 586 kg śmieci. Ustanowiono Rekord Polski na Największą Lekcję Ekologii. Co najważniejsze, znacząco zwiększono dotarcie do najważniejszej grupy wiekowej – 10-20 lat.