Fundacje korporacyjne w Polsce – coraz więcej, coraz hojniej

W Polsce istnieje już ponad 100 fundacji założonych przez firmy. Czy powstają, bo na rynku istnieje taka moda, a może z potrzeby serca lub ze względu na strategię CSR? Jak i komu pomagają? Jakiego rzędu sumy przeznaczają na dotacje? I co stanowi dla nich barierę? –  sprawdziło Forum Darczyńców.

Połowa grona Forum Darczyńców to fundacje założone przez firmy. Żeby dowiedzieć się więcej o działalności fundacji korporacyjnych Forum przeprowadziło już drugie badanie tej grupy (pierwsze prowadzone było w 2007 roku).

Kto i dlaczego zakłada fundacje?

Z reguły na decyzję o założeniu fundacji przez firmę wpływa kilka czynników. Po pierwsze często jest to chęć pragmatycznego wyodrębnienia działalności społecznej i biznesowej przedsiębiorstwa, tak aby jasno oddzielić zasoby i kompetencje pracowników. Decyzja wynika też z odczuwanej przez firmy potrzeby ustrukturyzowania i profesjonalizacji działań filantropijnych. Często także ma znaczenie indywidualna wrażliwość społeczna osób zarządzających lub właścicieli firmy. Utworzenie fundacji bywa też konsekwencją przyjętej przez firmę strategii odpowiedzialnego biznesu (CSR) czy wynika z jej kultury organizacyjnej. Zdarza się też, że jest podyktowana działaniami konkurencji, są branże w których posiadanie fundacji jest bardziej „modne” niż w pozostałych.

Jakie to branże? Zdecydowanie na pierwsze miejsce wysuwa się branża bankowości i finansów. Wśród największych firm w tym sektorze posiadanie fundacji jest już niemal standardem. W Polsce aż 36 proc. fundacji korporacyjnych zostało założonych przez firmy z tego sektora. Wpisuje się to w trendy światowe, w wielu krajach jest to branża, w której najliczniej występują fundacje (USA, Francja, Wielka Brytania). Specyfiką polską jest duża popularność fundacji w branży mediowo-wydawniczej. Fundacje te od działających w Europie Zachodniej odróżnia też to, że na ogół pozyskują one środki na działalność od osób indywidualnych, docierając do nich za pośrednictwem związanego z fundacją medium.

Komu pomagają?

Fundacje korporacyjne najczęściej kierują swoje działania do dzieci i młodzieży (71 proc.). Odbiorcami pomocy przez nie udzielanej są też często osoby chore i niepełnosprawne. Właśnie ochrona zdrowia i pomoc społeczna stanowią główny obszar działania 1/3 z nich. Niewiele mniej, bo 30 proc., zajmuje się przede wszystkim edukacją, m.in. prowadzi programy stypendialne. Najczęściej działają poprzez wsparcie finansowe innych instytucji, w pierwszej kolejności środki z fundacji korporacyjnych trafiają do placówek publicznych: szpitali, szkół, itp. (78 proc. fundacji), drugim z kolei odbiorcą są organizacje pozarządowe (69 proc. fundacji je wspiera). Ponad 2/3 fundacji korporacyjnych udziela też pomocy bezpośrednio osobom indywidualnym, przekazując środki na leczenie, rehabilitację czy też ww. stypendia. Jako, że większość fundacji korporacyjnych w Polsce została założona przez duże firmy, na ogół ich działalność prowadzona jest na skalę ogólnopolską (70 proc. fundacji). Najwięcej fundacji zostało założonych w województwie mazowieckim (63), ani jednej nie zidentyfikowano w lubuskim, podlaskim i łódzkim.

Jak pomagają?

Jeżeli chodzi o formy pomocy, to najwięcej (3/4) fundacji przekazuje pomoc finansową w postaci darowizn i grantów, prawie połowa fundacji udziela też wsparcia rzeczowego, trochę ponad 1/4 świadczy bezpłatne usługi. Aż 55 proc. fundacji deklaruje, że angażuje pracowników firmy w wolontariat pracowniczy na rzecz lub za pośrednictwem fundacji. 40 proc. fundacji przeznacza na granty ponad połowę swojego budżetu. Ze względu na zróżnicowanie zasobów finansowych fundacji, kwota przeznaczona na granty waha się od 2 tys. zł do 16 mln zł. Niektóre przyznają tylko kilka dotacji rocznie, rekordziści ponad tysiąc! 2/3 fundacji ma spisane kryteria i reguły według których udziela dotacji (np. regulamin).

Zasoby ludzkie i finansowe

Przeciętny roczny budżet fundacji to 1 mln 250 tys. zł, choć w niektórych przypadkach jest to poniżej 100 tys. zł, a budżety 1/5 fundacji przekraczają 5 mln zł. Fundator jest największym, ale – uwaga - nie jedynym źródłem przychodów fundacji korporacyjnych. To w znacznym stopniu odróżnia polskie fundacje korporacyjne od tych działających za granicą. Około połowy naszych rodzimych fundacji pozyskuje darowizny od osób indywidualnych, innych niż firma założycielska instytucji, a także środki publiczne – z tzw. „1% podatku”. Owszem, 80 proc. czerpie środki od fundatora, ale tylko dla 38 proc. stanowią one większość (min. 90 proc.) budżetu. 1/5 fundacji żadnych środków na swoją działalność od firmy nie otrzymuje.

Pod względem zatrudnienia są to na ogół małe lub mikro organizacje, 36 proc. zatrudnia 2-4 osoby, 22 proc. - jedną osobę, a 24 proc. fundacji korporacyjnych nie zatrudnia nikogo, bazując wyłącznie na pracownikach firmy założycielskiej. Podmioty zatrudniające kilkunastoosobowy zespół raczej należą do wyjątków. 2/3 fundacji regularnie wspierane jest pracą osób zatrudnionych w firmie założycielskiej.

Co im przeszkadza w działalności?

Fundacje korporacyjne, podobnie jak inne organizacje pozarządowe w Polsce, narzekają na uciążliwość przepisów i nadmiernie rozbudowaną biurokrację administracji publicznej. Dla 1/4 problemem są niewystarczające do prowadzenia działalności fundusze. Największym wyzwaniem natomiast jest nawiązanie relacji z mediami, gdyż zdaniem badanych dziennikarze niechętnie piszą o podmiotach założonych przez firmy, mimo, że działają one na rzecz społeczeństwa i mogą się pochwalić licznymi sukcesami.

Badanie zrealizowane zostało przez Stowarzyszenie Klon/Jawor w okresie lipiec-wrzesień 2012. W badaniu zidentyfikowano 117 założonych w Polsce fundacji korporacyjnych, z czego aktywnie działających jest około 90. Do fundacji wysłana została ankieta, na którą odpowiedziało 55 z nich, a dodatkowo z 17 przedstawicielami przeprowadzono rozmowy, tzw. wywiady pogłębione. Wyniki zaprezentowano na konferencji w Warszawie 28 listopada 2012 roku.