Nazwiska w języku polskim się odmienia, ale odmiana ta rządzi się często własnymi, często zupełnie wyjątkowymi prawami, zwłaszcza jeśli nazwiska te wyglądają jak nazwy pospolite.
1. Na rozruszanie, czyli trochę praktyki
Jak odmieniłbyś nazwiska w następujących zdaniach:
1. Irena Chuda, Zdzisław Gołąb – Nikt nie wypominał Irenie (Chudy), że miała męża Zdzisława (Gołąb), ale przyjmowanie podwójnego nazwiska budziło śmiech w całej rodzinie.
2. Maurycy Wlazło, Grzegorz Turnau – Opracowanie Maurycego (Wlazło) dotyczące najnowszych utworów Grzegorza (Turnau).
2. Ku przestrodze, czyli teorii słów kilka
Ogólne zalecenie dotyczące odmiany nazwisk polskich i obcych jest następujące: jeśli jest tylko możliwe przyporządkowanie nazwiska do jakiegoś wzorca odmiany, należy to zrobić.
Zobacz teorię
3. Ćwiczenia
1.Irena Chuda, Zdzisław Gołąb – Nikt nie wypominał Irenie (Chudy), że miała męża Zdzisława (Gołąb), ale przyjmowanie podwójnego nazwiska i obnoszenie się z nim budziło śmiech w całej rodzinie.
2.Maurycy Wlazło, Grzegorz Turnau – Opracowanie Maurycego (Wlazło) dotyczące najnowszych utworów Grzegorza (Turnau).
3. Jane Krakowski, Oprawę medialną przylotu Jane (Krakowski) zapewniła jedna z agencji PR-owskich.
4. Irena Popiół-Popiołek, Marlena Bosko, Spotkanie z Ireną (Popiół-Popiołek) oraz Marleną (Bosko) przewidziano na wczesne popołudnie w piątek.
5. Bogumił Linde, Brzóskiewicz vel Brzozowski, Słownik Bogumiła (Linde) był dla Leśmiana nieskończoną skarbnicą wiedzy o języku, o czym dowiedzieliśmy się na wykładzie profesora (Brzóskiewicz vel Brzozowski).
6. Jan Dąb-Sito, Kowalczykówna Nie poszedł na konsultacje do Jana (Dąb-Sito), ale za to miło spędził wieczór w towarzystwie sióstr (Kowalczykówna).
7. Marian Kozioł, Andrzej Strejlau, de Lazari Referat Mariana (Kozioł) o Andrzeju (Sterjlau) spotkał się z wyjątkowym zainteresowaniem Włodzimierza (de Lazari).
Zobacz odpowiedź
4. Słowem praktyka
Problemy mogą też sprawiać, oprócz nazwisk polskich, te które jak polskie wyglądają lub po polsku brzmią, choć właściciele noszą je ze względu na swoich przodków, nie obecne miejsce zamieszkania i używany język. Dlatego nazwiska zakończone na -ski, -sky ( Kowalsky, Krakowski) pozostają nieodmienne. Podobnie jak nazwiska kobiet, które są zakończone na –ski/-sky nie odmieniają się i nie przybierają żeńskich końcówek. I tak mówimy/piszemy Jane Krakowsky, o Jane Krakowsky, z Jane Krakowsky.
Pamiętaj także, że zasadą, którą warto respektować przy odmianie nazwisk, jest życzenie ich nosiciela. Nazwisko jest własnością osoby i ma ona prawo wyrażać własną opinię na temat jego odmiany. Nie stoi to jednocześnie w sprzeczności z regułą, że w języku polskim nazwiska się odmienia. Powody, dla których kobiety nie chcą odmieniać nazwisk, są bardzo różne i zależą od typu nazwiska. Takim powodem może być identyczność nazwiska z nazwą pospolitą. Dążąc do odróżnienia nazwiska, zachowuje się wtedy jego nieodmienność. Pani Chuda woli, żebyśmy mówili o p. Chudy a nie p. Chudej.
W pisowni nazwisk obcych pisaliśmy już w odcinku poświęconym fleksji wyrazów zapożyczonych.
5. Do źródeł
Przy dzisiejszym odcinku skorzystaliśmy z:
Słownika nazw własnych pod red. Jana Grzeni,
Encyklopedii języka polskiego pod red. S. Urbańczyka,
Słownika współczesnego języka polskiego pod red. A. Markowskiego,
Wielkiego słownika ortograficznego pod red. E. Polańskiego.
